Βασίλης Ψυχογιός : Φεβρουαρίου 2014

Η Βοϊακή Εστία Θεσσαλονίκης πραγματοποίησε τριήμερη επίσκεψη (από Πέμπτη 30-1-2014 ώς Σάββατο 1-2-2014) στην περιοχή του Μπουγιούκ Τσεκμετζέ (Büyükçekmece) Ανατολικής Θράκης, μετά από πρόσκληση του ομώνυμου Δήμου. Στο Δήμο Μπουγιούκ Τσεκμετζέ, που είναι παραθαλάσσιο προάστιο της Κωνσταντινούπολης, ανήκουν σήμερα οικισμοί που είχαν πριν το 1923 πολυπληθές ελληνικό στοιχείο, όπως ο Αθύρας (Μπουγιούκ Τσεκμετζέ), η Καλλικράτεια (Μιμάρ Σινάν), οι Επιβάτες (Σελίμ Πασά), τα Πλάγια (Τεπετζίκ), αλλά και πόλεις όπως η Τσατάλτζα.

Οι Έλληνες που κατοικούσαν στους οικισμούς αυτούς μεταφέρθηκαν το 1923, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, στους αντίστοιχους νέους οικισμούς της παραλίας του Θερμαϊκού κόλπου Νέα Καλλικράτεια, Νέους Επιβάτες, Νέα Πλάγια κλπ.

Παράλληλα, οι Ελληνόφωνοι Μουσουλμάνοι του Βοΐου και των Γρεβενών, οι λεγόμενοι Βαλαάδες, στη μεγάλη τους πλειονότητα, μεταφέρθηκαν με την ανταλλαγή, το 1924, στις παραπάνω περιοχές της Ανατολικής Θράκης και οι απόγονοί τους σήμερα αποτελούν σημαντικό τμήμα του εκεί πληθυσμού. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μιλούν ελληνικά με το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα του Βοΐου, διατηρούν συνήθειες της πατρίδας τους, όπως μουσική και τραγούδια, φαγητά κλπ., διαπνέονται από ισχυρά αισθήματα αγάπης προς το Βόΐο, τη γενέθλια γη των προγόνων τους και φιλίας προς τους Βοϊώτες. Μεταξύ τους αποκαλούνται «Πατριότ», δηλαδή «Πατριώτες».

Η Βοϊακή Εστία Θεσσαλονίκης συμμετείχε με το Χορευτικό Τμήμα και με ομιλητές, στα πλαίσια της διεύρυνσης των σχέσεων με τους συμπατριώτες μας Ελληνόφωνους Μουσουλμάνους Ανταλλαγέντες (Βαλαάδες), σε εκδηλώσεις που οργανώθηκαν από τον Δήμο Μπουγιούκ Τσεκμετζέ, αφιερωμένες στη μνήμη της ημέρας της απόφασης για την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, που έγινε στις 31 Ιανουαρίου 1923, κατά τις συζητήσεις για τη Συνθήκη της Λωζάννης,.

Στην αποστολή της Βοϊακής Εστίας, που φιλοξενήθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο από το Δήμο Μπουγιούκ Τσεκμετζέ, μετείχαν ο Πρόεδρος Γιώργος Παπαδόπουλος, ο Αντιπρόεδρος Κώστας Τσώνης, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου (Νίκος Βαλκάνος, Ζωή Τσαρσιώτου, Γιώργος Τσότσος) και 22 μέλη του χορευτικού, ενώ συμμετείχαν: αντιπροσωπεία από τον Δήμο Βοΐου, με την Δήμαρχο Παναγιώτα Ορφανίδου, τον σύζυγό της Κώστα Παπακωνσταντίνου και τους Δημοτικούς Συμβούλους Δημήτριο Παλασόπουλο και Ηλία Σίμο, από τον Δήμο Θεσσαλονίκης η Δημοτική Σύμβουλος και Πρόεδρος του Βαφοπουλείου Ιδρύματος Θεοδώρα Λειψιστινού, οι Πανεπιστημιακοί Καθηγητές Θωμάς Σαββίδης και Μαρία Πλαστήρα - Βαλκάνου, και η ιστορικός Αθανασία - Μαρίνα Τσέτλακα, η οποία έχει εκπονήσει διδακτορική διατριβή με θέμα τους Βαλαάδες. Από ελληνικής πλευράς, επίσης, μετείχε αντιπροσωπεία του Δήμου Νέας Προποντίδας Χαλκιδικής, που έχει έδρα της τα Μουδανιά, με επικεφαλής τον Δήμαρχο Κώστα Τσομπανάκη. Η περιοχή του σημερινού Δήμου Νέας Προποντίδας είναι ο τόπος όπου εγκαταστάθηκαν, μετά την ανταλλαγή του 1923, οι Έλληνες της Καλλικράτειας.

Το Χορευτικό Τμήμα της Βοϊακής Εστίας με την παραδοσιακή ορχήστρα του Γιώργου Μπέτζιου έξω από το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου

Κατά την πρώτη ημέρα των εκδηλώσεων (Πέμπτη 30 Ιαν.), ο Δήμαρχος του Μπουγιούκ Τσεκμετζέ Χασάν Ακγκιούν παρέθεσε δείπνο σε περισσότερα από 500 άτομα, μεταξύ των οποίων στελέχη και μέλη των Οργανώσεων των Ελληνόφωνων Μουσουλμάνων και των άλλων Τούρκων Ανταλλαγέντων, με παρουσία του Μορφωτικού Ακολούθου του Ελληνικού Προξενείου Κωνσταντινούπολης Σταύρου Γιωλτζόγλου (από τα Σέρβια). Εμφανίστηκε, χόρεψε και τραγούδησε το Χορευτικό Τμήμα της Βοϊακής Εστίας, υπό την καθοδήγηση του Χοροδιδασκάλου και Αντιπροέδρου της Βοϊακής Εστίας Κώστα Τσώνη, με την παραδοσιακή ορχήστρα και το κλαρίνο του Γιώργου Μπέτζιου από το Τσοτύλι, που σκόρπισαν συγκίνηση και θαυμασμό, καθώς και το Χορευτικό του Τοπικού Συλλόγου Ανταλλαγέντων Τούρκων, εν μέσω θερμών εκδηλώσεων των συμπατριωτών Βαλαάδων, που χόρεψαν ελληνικούς χορούς και τραγούδησαν ελληνικά τραγούδια, όπως τα θυμούνται από τους γονείς τους, ανταλλαγέντες της πρώτης γενεάς, ενώ συζήτησαν με τους Έλληνες Βοϊώτες για τα χωριά των προγόνων τους και τις αναμνήσεις που τους διηγούνταν, πάντα μιλώντας στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα του Βοΐου.

Το Χορευτικό Τμήμα της Βοϊακής Εστίας, στο δείπνο του Δημάρχου

Μέλη του Δ.Σ. της Βοϊακής Εστίας με συμπατριώτες Ελληνόφωνους Μουσουλμάνους από το Τσοτύλι, το Διχείμαρρο και τη Δραγασιά

Ο 92χρονος Σουλεϊμάν Καπλάν, που γεννήθηκε στην Ανθούσα, χορεύει το «βαρύ»

Την Παρασκευή 31 Ιανουαρίου, η ελληνικά αποστολή ξεναγήθηκε στο Μουσείο Εθνικών Ενδυμασιών από όλο τον κόσμο Καλλικράτειας (Μιμάρ Σινάν).

Η Δήμαρχος Βοΐου στο Μουσείο Ενδυμασιών της Καλλικράτειας

Στη συνέχεια, μετά από γεύμα και προσφωνήσεις στο πολυτελές εστιατόριο Albatros, η αποστολή μετέβη στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου, που στεγάζεται σε σύγχρονο υποδειγματικό κτιριακό συγκρότημα με μεγάλο αμφιθέατρο χωρητικότητας 1000 ατόμων, όπου η Δήμαρχος Βοΐου Παναγιώτα Ορφανίδου έκοψε την κορδέλα των εγκαινίων έκθεσης αφιερωμένης στην Ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923-24.

Στη συνέχεια, στο αμφιθέατρο, με παρουσία 700 περίπου ατόμων, ακολούθησαν χαιρετισμοί των δύο Δημάρχων, Μπουγιούκ Τσεκμετζέ και Βοΐου, καθώς και του Προέδρου της Βοϊακής Εστίας Θεσσαλονίκης, οι οποίοι εξέφρασαν την καλή τους θέληση και την πρόθεσή τους να συνεχίσουν τις επαφές τους. Επειδή ήταν η πρώτη συνάντηση των δύο Δημάρχων, και είχε χαρακτήρα πρώτης γνωριμίας, δεν υπογράφηκε κάποιο κοινό έγγραφο, αλλά, κατά τη διάρκεια της τελετής, οι δύο Δήμαρχοι ανέμιξαν χώμα από το Βόϊο με χώμα από το Μπουγιούκ Τσεκμετζέ, σε ένδειξη μνήμης προς την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Ο Δήμαρχος του Μπουγιούκ Τσεκμετζέ Χασάν Ακγκιούν παραδίδει αναμνηστική πλακέττα στον Πρόεδρο της Βοϊακής Εστίας Γιώργο Παπαδόπουλο

Ο Δήμαρχος του Μπουγιούκ Τσεκμετζέ Χασάν Ακγκιούν, η Δήμαρχος Βοΐου Παναγιώτα Ορφανίδου, ο Πρόεδρος της Βοϊακής Εστίας Γιώργος Παπαδόπουλος και ο Δήμαρχος Νέας Προποντίδας Κώστας Τσομπανάκης

Ακολούθησαν ομιλίες Ελλήνων και Τούρκων επιστημόνων με θέμα την ανταλλαγή των Βαλαάδων από την Ανασελίτσα (όπως λεγόταν πριν το 1927 η μετέπειτα επαρχία και σημερινός Δήμος Βοΐου) στην περιοχή του Μπουγιούκ Τσεκμετζέ, ως εξής:

Α.-Μ. Τσέτλακα (Δρ. Ιστορίας), «Η εμπειρία μου από την επιτόπια έρευνα μεταξύ των ελληνόφωνων μουσουλμάνων της Καππαδοκίας και της Ανατολικής Θράκης»

Γ. Τσότσος (Δρ. Τοπογράφος Μηχ.), «Μουσουλμανικοί οικισμοί Ανασελίτσας και Γρεβενών πριν το 1924: γεωγραφική επισκόπηση»

Ε. Μακάρ (Καθηγητής Πανεπιστημίου Γιλντίζ), «Η σπουδαιότητα της συλλογής υλικού από την ανταλλαγή των πληθυσμών»

Σ. Γιουτζαρντά (Λέκτορας Πανεπιστημίου Μιμάρ Σινάν), «Η μουσική κουλτούρα των Πατριωτών»

Οι ομιλητές της εκδήλωσης με τον Τούρκο Δήμαρχο

Ακολούθησαν μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις με ελληνικά τραγούδια που τραγούδησαν Βαλαάδες και με συμμετοχή του Χορευτικού συγκροτήματος της Βοϊακής Εστίας, το οποίο καταχειροκροτήθηκε, μέσα σε κλίμα συγκίνησης και από τις δύο πλευρές: η ελληνική αποστολή διαπίστωνε τα νοσταλγικά συναισθήματα των Βαλαάδων, οι οποίοι έβλεπαν για πρώτη φορά στον τόπο τους ελληνικό συγκρότημα από την πατρίδα τους, με παραδοσιακές φορεσιές και φουστανέλλες και άκουγαν τα αυθεντικά μουσικά όργανα (κλαρίνα), σε τραγούδια που είχε διασώσει η προφορική παράδοση των γονέων τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις ερωτήσεις των Βοϊωτών της αποστολής «αν οι γονείς τους ήξεραν και τραγουδούσαν αυτά τα τραγούδια», απαντούσαν: «τα τραγουδούσαν κι έκλαιγαν».

Από τη συμμετοχή του Χορευτικού Τμήματος της Βοϊακής Εστίας με την ορχήστρα του Γιώργου Μπέτζιου στις εκδηλώσεις του Πολιτιστικού Κέντρου

Το Σάββατο 1 Φεβρουαρίου, η ελληνική αποστολή ξεναγήθηκε στην πολύτοξη πέτρινη γέφυρα του Μιμάρ Σινάν που γεφυρώνει τον κόλπο Μπουγιούκ Τσεκμετζέ, στο Μουσείο Ανταλλαγής Πληθυσμών Τσατάλτζας, όπου έτυχε εντυπωσιακής και ένθερμης υποδοχής από τους Βαλαάδες που μιλούσαν ελληνικά, στα παλιά ελληνικά σπίτια στους Επιβάτες και στα Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια, την παλιά ελληνική Σχολή των Επιβατών και επέστρεψε στην Ελλάδα με άριστες εντυπώσεις από τη φιλοξενία του τουρκικού Δήμου και τα φιλικά αισθήματα των συμπατριωτών Ελληνόφωνων Μουσουλμάνων – Βαλαάδων.